Het is zomer! De meeste van ons kunnen de hogere temperaturen (mits niet te extreem) wel waarderen. Paarden functioneren het beste tussen de -5 en +15 °C. Hun thermo neutrale zone is heel anders dan die van mensen. Paarden hebben veel meer spiermassa om op te warmen en minder huid om af te koelen. In deze Science Sunday vertellen we je hoe het paardenlichaam reageert op warmte, wat hittestress is en hoe je paard optimaal kan presteren ondanks de warmte.

Paarden zijn van nature homeotherm. Dat wil zeggen dat ze hun lichaamstemperatuur altijd constant proberen te houden. In temperaturen tussen 5°C en 25°C moeten ze daarvoor weinig tot geen moeite doen. Dit noemt men de thermo neutrale zone van het gemiddelde paard. Eens de temperatuur boven de 25°C stijgt, is het constant houden van de lichaamstemperatuur minder vanzelfsprekend. Zeker omdat het paard niet bijzonder efficiënt is in het afgeven van zijn warmte. Hij heeft een heel grote hoeveelheid spiermassa in vergelijking met het kleine huidoppervlak dat hij maar heeft. En het is net via dat huidoppervlak dat hij het grootste deel van zijn warmte kwijt moet kunnen. Het komt eropaan ervoor te zorgen dat het warmteverlies van het paard steeds gelijk is aan de warmteproductie en de warmteopname.

Zweten om af te koelen

De warmteproductie in een paard in rust wordt veroorzaakt door het verteren van nutriënten, het metabolisme. Tijdens training komt daar nog warmteproductie door spieractiviteit bij. De warmteopname hangt af van de temperatuur en de vochtigheid in de omgeving, maar ook van de zonneradiatie en de windsnelheid. Warmteverlies wordt bevorderd door oppervlakkige ademhaling ( 25%), zweten (65%) en convectie (wind).

Eens de warmteopname en de warmteproductie groter worden dan het warmteverlies, zal het lichaam reageren. Het paard gaat zweten. Zweten is erg belangrijk voor een paard; het zweet verdampt op de huid waardoor de warmte onttrokken wordt. Een paard koelt veel minder makkelijk af dan een mens, dat komt door de relatief kleine oppervlakte huid en grote hoeveelheid spiermassa in verhouding tot hun lichaamsgewicht.

Als je paard zweet gaan de bloedvaten dicht bij de huid gaan meer open staan zodat de warmte vlot afgegeven wordt. Het paard gaat sneller en oppervlakkig ademhalen. Hartslag gaat omhoog om het bloed sneller naar de huid te pompen en daar de hitte af te geven. Een paard verliest gemiddeld 30 liter vocht per dag en dit kan oplopen tot 60 liter vochtverlies. Bij intensieve arbeid tot wel 15 liter vochtverlies per uur. Zweten brengt echter ook nadelen met zich mee want naast heel wat vocht gaat er ook een groot gehalte aan elektrolyten verloren. Dat vocht en die elektrolyten moeten na het zweten terug aangevuld worden om dehydratatie te voorkomen en om ervoor te zorgen dat alle biochemische processen in het paardenlichaam goed kunnen blijven verlopen.

Eerst water, de rest komt later

Elektrolyten spelen een belangrijke rol in de vochthuishouding van het paard. Ze helpen dehydratatie te voorkomen maar uiteraard is water in dat proces niet weg te denken. Een paard van 500 kg drinkt gemiddeld zo’n 25 à 30 liter water per dag. Bij hoge temperaturen, als het paard arbeid verricht ligt die behoefte nog heel wat hoger: 50 – 100 liter per dag. Als paarden heel veel vocht en elektrolyten verloren hebben, kan het dorstmechanisme verstoord zijn en kunnen ze weigeren te drinken. Een beetje zout op de tong van het paard kan aanzet geven om te drinken.

Wist je dat paarden elektrolyten niet kunnen opslaan? Het paardenlichaam bestaat uit miljarden cellen: de elektrolyten zijn aanwezig in het vocht rond die cellen, het vocht in die cellen en in het bloed. Er zijn geen weefsels of organen in het lichaam waar het paard grote hoeveelheden elektrolyten kan opslaan. Elektrolyten die niet onmiddellijk gebruikt kunnen worden, zullen dus uitgescheiden worden. Daarom is het belangrijk de elektrolyten juist voor het zweten te geven, en vooral kort na het zweten. Op die manier kunnen de opgenomen elektrolyten onmiddellijk de verliezen ten gevolge van zweten compenseren.

Symptomen hittestress

Als een paard de warmte niet goed kwijt kan dan stijgt de lichaamstemperatuur. Een te hoge temperatuur verstoort allerlei processen in het lichaam en is zelfs schadelijk. Hoe gevoelig paarden zijn voor hittestress hangt van verschillende factoren af. De conditie van het paard, de voeding, haardikte maar ook gewenning spelen een rol. Daarnaast zijn er ook bepaalde zaken die we niet in de hand hebben maar wel in ons achterhoofd kunnen houden: zo spelen bijvoorbeeld ouderdom, vachtkleur en ras een rol. Met een donker paard heb je bijvoorbeeld een grotere kans op hitte stress dan met een paard met een lichtkleurige vacht. Je herkent een paard met hittestress door een verminderde eetlust, verminderde prestatie, stijve bewegingen, verhoogde hartslag, hijgen, ongecontroleerde bewegingen of gezwollen lichaamsdelen. Twijfel of je paard hittestress heeft, schakel dan altijd een dierenarts in. De dierenarts kan doormiddel van een o.a. een huidplooitest onderzoeken of een paard last heeft van hittestress.

Trainen bij hoge temperaturen

Paarden hebben tijd nodig om aan warmte te wennen. Is het van de één op de andere dag ineens extreem heet dan heeft het paard meer moeite met de warmte dan een paard dat bijvoorbeeld zijn hele leven al in Spanje staat. Wil je je paarden op warme dagen ook de nodige beweging geven: maak het je paard zo comfortabel mogelijk!

Vermijd de heetste uren van de dag. En pas je training aan: las voldoende rustmomenten in zodat je paard op adem kan komen. Ook dit helpt om de temperatuur te regulieren. Het is logisch dat de spieren met een hoge buitentemperatuur sneller opwarmen. Je kunt hierdoor de tijd die je normaal gebruikt voor de warming-up verkorten. En zorg voor een goede cooling down.

Cooling down

Koelen, koelen, koelen. Zo snel mogelijk na inspanning. Dat is waar het omdraait bij trainen in hogere temperaturen: je paard krijgt het enorm warm en moet dus van de warmte af zien te komen. Wetende dat zij hun warmte niet zo gemakkelijk kunnen afgeven. Het koelen van de spieren van een paard is dus nog niet zo eenvoudig. Door de grote hoeveelheid spiermassa is er veel om af te koelen. Het duurt lang voordat koud water door de vetlaag over de grote spiergroepen heen dringt.

_{Praktische tips van onze nutritionisten}